دایره‌ احراز صلاحیت‌ها را تنگ نگیرید

ایشان در این دیدار ضمن تأکید بر اهمیت و لزوم احراز صلاحیت کاندیداهای مجلس شورای اسلامی بر این مساله تأکید ورزیدند که دایره‌ی احراز صلاحیت‌ها را نمی‌بایست تنگ گرفت.

ایشان در قسمتی از سخنان خود التزام به قانون اساسی و دین مبین اسلام را «امری مقول به تشکیک» دانسته و فرمودند:

«واقعاً ببینیم آن مقدار صلاحیتى که براى مجلس در زمینه‌‏ى التزام به قانون اساسى و التزام به دین مبین اسلام و بقیه‌‏ى شرایط وجود دارد، چه اندازه التزامی است. مى‌‏شود این را یک امرِ مقول به تشکیک دانست که شدت و ضعف دارد. آن التزام شدید کذایى که با اندک چیزى که دیده شود مخدوش مى‌‏شود، معلوم نیست که براى نماینده‌‏ى مجلس لازم باشد؛ آن مثلاً فرض بفرمایید براى رهبرى یا براى برخى از مقامات عالی‏‌رتبه‏‌ى دیگر لازم است. براى مجلس حدى از این خصوصیات و شرایط لازم است که ما اسمش را صلاحیتها می ‏گذاریم. آن حد را باید درست تشخیص داد و آن را احراز کرد.»

ایشان همچنین در بخش دیگری از سخنان خود خواستار اغماض شورای نگهبان از مواضعی که در شرایط هیجانی از سوی افرادی که به دین یا جمهوری اسلامی التزام دارند، شده و فرمودند:

«گاهى مثلاً فرض بفرمایید که یک نفر در فضایى قرار می‏گیرد که هیجانى مى‏‌شود و حرفى مى‌‏زند که ممکن است حرف خوب و درستى نباشد؛ اما حاکى از عدم التزام آن شخص به دین یا به جمهورى اسلامی نیست. فرض کنید جوانى است که در محیطى هیجانى قرار گرفته و چند نفر مطلبى گفته ‏اند و او هم حرفى زده، یا در جلسه اى که دو، سه یا پنج نفر از دوستان دارند راجع به کشور و اسلام صحبت مى‏‌کنند، جمله‏ اى گفته که این جمله ممکن است که در صحبتى دوستانه قابل قبول باشد - هرچند که انتقادآمیز بوده؛ یا انتقاد از رهبرى یا از برخى از مبانى نظام - اما نمى‌‏توان این جمله و حرف را که به گوش ما رسیده، حاکى بدانیم از این‏که این شخص از صلاحیت ساقط شده است. این مطلب را براى توضیحِ معناى تنگ نگرفتن دایره ‏ى محرز گفتم.»

حضرت آیت الله خامنه‌ای حتی درباره‌ی شهادت‌هایی که علیه افراد صورت می‌گیرد و «مشتبه شدن حدس با حس» در برخی از این شهادت‌ها فرمودند:

«در خیلى از این مسائل، مرزهاى حدس و حس با هم نزدیک است و گاهى حدسیات با حسیات مشتبه مى‌‏شود؛ بخصوص که در خیلى از حرفها و اظهارات جاى تفاسیر مختلف وجود دارد؛ یعنى شخصى حرفى زده، وقتى شما به خودش مراجعه مى‌‏کنید، مى‌‏گوید من منظورم چیز دیگرى بوده است. نمى‌‏شود گریبان او را گرفت که ظاهرِ حرفت این است. اگر کسى خلاف ظاهر اراده کرده، یا در آن وقت توجه به ظاهر نداشته، خلاف شرع که نکرده است. بنابراین ممکن است که شخصى خلاف ظاهر حرف زده باشد؛ همین ممکن که شد، احتمال وارد مى‌‏شود و پایه‏‌ى شهادت عن حسٍ را سست مى‌‏کند. بنابراین احراز که مى‌‏گوییم، مراد احراز علمی یا احراز شرعى به معناى قیام بینه نیست، بلکه مراد احراز عرفىِ ناشى از قرائن و اَمارات است که باید قرائن و اَماراتى قائم شود و انسان با یک اطمینان عرفى به این معنا برسد، که البته ممکن است در هر دو طرف قرائن و اَمارات وجود داشته باشد؛ مثلاً اگر یک نفر در جایى حرفى زده و در جاى دیگرى هم حرف دیگرى زده که نقطه‌‌ى مقابل آن حرف است، این هم باید به حساب بیاید و انسان از مجموع و برآیند اینها مطلبى را احراز کند؛ یعنى آن نقاط اثبات کننده هم در کنار نقاطى که به حسب ظاهر صلاحیت‌ها را نفى مى‌‏کند، به حساب بیاید.»

مقام معظم رهبری البته ضمن توصیه‌ی شورای نگهبان به کوتاه نیامدن در برابر افراد قانون‌گریز بر اهمیت «مسأله‌ی جرح» و ضایع شدن حق افراد در صورت ردصلاحیت‌های غلط فرمودند:

«من البته به‏ هیچ‏‌وجه توصیه نمى‌‏کنم که کسى در مقابل افرادى که مى‌‏خواهند با قانون گردن‏ کلفتى کنند کوتاه بیاید؛ این را هم به آقایان گفتم، هم به بعضى از کسانى که براى شکایت پیش ما آمدند؛ اما مؤکداً توصیه مى‏‌کنم که مراقب باشید که حق کسى ضایع نشود؛ چون رد صلاحیت چیز کوچکى نیست؛ یعنى این‏که ما کسى را رد صلاحیت کنیم و احیاناً صلاحیت داشته باشد؛ «جرح»، مسأله‏‌ى خیلى مهمی است. این‏طور نیست که بگوییم ما این‏طور فهمیدیم؛ نه، باید جوانبش کاملاً دیده و رعایت شود. در بعضى از موارد و مصادیقى - بنا نداریم وارد جزئیات شویم - که به بنده دو سه روز قبل ارائه شد و دیدم، این معنا و آنچه انسان انتظار دارد، وجود نداشت. باید سعى کنید آنچه انجام مى‏‌گیرد، متقن باشد.»

ایشان همچنین در بخش دیگری از سخنان خود، اهمیت رد صلاحیت‌ اشخاص مظلومی که صدایشان به کسی نمی رسد را بیشتر از صاحبان قدرت و رسانه دانسته و فرمودند:

«افرادى که صداى کلفتى دارند و همه صداى آنها را مى‏‌شنوند، به نظر من به قدر آن استاد دانشگاه که فرضاً نامه‏‌ى خصوصى به جناب آقاى جنتى مى‌‏نویسد که من را رد صلاحیت کرده‏‌اند، در حالى که خصوصیات و سوابق من این است، اهمیت ندارند. من دلم براى آن شخص مى‌‏سوزد و براى کسى که در گوشه و کنار باشد و خداى نکرده به حق او بى‏‌توجهى شده و رد صلاحیت شده، در حالى که به‏‌ طور عقلایى و عرفى و با همان قرائن عادى می ‏شود صلاحیتش را احراز کرد. آنچه بنده را نگران مى‏‌کند این است، که نکند چنین اتفاق بیفتد.»

نکته‌ی دیگری که مورد توجه ویژه‌ی مقام معظم رهبری قرار گرفته و راهکار مشخصی برای آن ارائه شد، ادعای عدم احراز صلاحیت افرادی بود که از سابقه‌ی تأیید صلاحیت در دوره‌های گذشته برخوردارند. ایشان در اینگونه موارد شورای نگهبان را توصیه به عمل به «اصل استصحاب» کرده و فرمودند:

«در مورد نمایندگان مجلس هم من به جناب آقاى جنتى پیغام دادم - پاى این مطلب هم ایستاده‏‌ام و به نظر من هیچ شبهه هم ندارد - که اینجا جاى استصحاب است، مادامی که خلافش ثابت شود؛ یعنى شما نگویید ما آن وقت یقین نداشتیم؛ نه، حمل بر صحت کنید. جایى هم که هم عمل خودتان را - آنهایى که بودید - هم عمل دیگران را - آنها که نبودند - شک دارید، حمل بر صحت کنید. اینهایى که آمدند، با احراز آمده‌‏اند؛ مگر خلافش ثابت شود. اگر خلافش ثابت شد، به حرف هیچ‏کس گوش نکنید و همان مطلبى را که ثابت شده عمل کنید؛ اما اگر خلافش ثابت نشد، این احراز، استصحاب است و هیچ لزومی ندارد که انسان بخواهد از طریق دیگرى این صلاحیت را احراز کند. به نظر من در مورد نمایندگان مجلس، مى‏‌شود این کار را انجام داد. البته حساب آن کسى که بعد از احراز صلاحیت، عدم صلاحیتش ثابت شده، جداست و آن، محل کلام نیست؛ اما مادامی که احراز عدم صلاحیت نشده، جاى استصحاب صلاحیت است؛ آن وقت صالح بود، حالا هم صلاحیتش را استصحاب کنید. آن‏جایى هم که شک هست، استصحاب کنید. این، مخصوص نمایندگانى است که احراز صلاحیتشان در دوره‏‌ى قبل شده است. البته کسانى در دوره‏‌هاى اسبق بوده‌‏اند که طبعاً چنانچه در دوره‌‏ى قبل صلاحیتشان رد شده باشد، دیگر این‏جا جاى استصحاب نخواهد بود؛ اما اگر کسانى هستند که دوره‏‌هاى قبل در مجلس بوده‌‏اند و بعد هم اصلاً نامزد نشده‏‌اند، همین حرف برایشان جارى خواهد بود. راه، راه هموارى است؛ راه دشوارى نیست؛ بعضى سعى مى‏‌کنند کارهاى آسان را مشکل کنند و کارهایى که راه قانونى دارد، از راه قانونى مشى نکنند؛ نه، این کار راه قانونى دارد و شما تازه مسؤولیت قانونى و رسمیتان شروع شده و مى‌‏توانید رسیدگى کنید؛ در این زمینه هیچ اشکالى به نظر نمى‌‏رسد.»

امید آنکه عمل به این توصیه‌های کارگشا بتواند فضای رقابتی تری را در انتخابات پیش رو ایجاد کند خصوصاً آنکه حضرت آیت الله خامنه‌ای در دیدار اخیر خود با مردم قم بر لزوم «رقابتی» بودن انتخابات مجلس تأکید ورزیدند.

سرویس آزادی پایگاه سلمان فارسی